Już w dniu 30 czerwca 2022 roku wejdą w życie przepisy, które wywołają prawdziwą rewolucję w postępowaniu pojednawczym. Jest to skutek uchwalonej w dniu 2 grudnia 2021 roku ustawy[1] (dalej jako „Ustawa Nowelizująca”), zgodnie z którą zawezwanie do próby ugodowej ani wszczęcie mediacji nie będą powodowały przerwania biegu przedawnienia, lecz tylko zawieszenie tego terminu na czas ich trwania.

Stan prawny przed dniem 29 czerwca 2022 roku

Warto przypomnieć, że w obecnym stanie prawnym, bieg przedawnienia przerywa się:

1. przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;

2. przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;

3. przez wszczęcie mediacji[2].

Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo[3].

Oznacza to, przykładowo, że w przypadku roszczenia, które objęte jest 6-letnim terminem przedawnienia i które przedawniałoby się w dniu 1 stycznia 2023 roku, złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej przed upływem tego terminu, np. w dniu 1 czerwca 2022 roku, powoduje przerwanie biegu przedawnienia, a po zakończeniu postępowania pojednawczego przedawnienie liczone jest od początku. Jeśli więc postępowanie wywołane próbą ugodową nie doprowadzi do zawarcia ugody, wierzyciel zyskuje kolejne 6 lat (ze skutkiem na koniec roku kalendarzowego) na żądanie zaspokojenia przysługującego mu roszczenia, czyli aż do dnia 31 grudnia 2028 roku[4].

Co więcej, zgodnie z wydanym ostatnio wyrokiem Sądu Najwyższego, każde zawezwanie do próby ugodowej powoduje przerwę biegu przedawnienia, ponieważ z perspektywy podstaw stosowania art. 123§ 1 k.c. cele towarzyszące wierzycielowi nie podlegają badaniu, jako pozbawione doniosłości prawnej. Wystarczające jest samo podjęcie odpowiedniej czynności przed sądem[5]. Stanowi to odejście od wyrażanego we wcześniejszych orzeczeniach poglądu, że wielokrotne przedłużanie przez wierzyciela terminów przedawnienia poprzez składanie kolejnych wniosków o zawezwanie do próby ugodowej może zostać uznane za nadużycie prawa podmiotowego w świetle art. 5 k.c.[6] czy też za sprzeczne z dobrymi obyczajami, w rozumieniu art. 3 k.p.c.[7].

Wyraźnie widać więc zliberalizowanie poglądów orzeczniczych względem skutku, jaki wywołuje zainicjowanie postępowania pojednawczego, choć – co warto podkreślić – wyczekiwana uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, która stanowiłaby ujednolicenie omawianego zagadnienia, jeszcze nie zapadła[8].

Stan prawny od dnia 30 czerwca 2022 roku

W Ustawie Nowelizującej Ustawodawca całkowicie zmienia zasady rządzące mediacją i postępowaniami pojednawczymi.

Od dnia 30 czerwca 2022 roku zawezwanie do próby ugodowej nie będzie skutkować rozpoczęciem na nowo biegu przedawnienia po jego przerwaniu, a jedynie jego zawieszeniem na czas trwania postępowania pojednawczego.

Dodatkowo Ustawa Nowelizująca uchyla art. 123 § 1 pkt 3 k.c., mówiący o tym, że wszczęcie mediacji przerywa bieg przedawnienia.

W znowelizowanym art. 121 k.c. dodano punkty 5 i 6 stanowiące, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

– co do roszczeń objętych umową o mediację - przez czas trwania mediacji;

– co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej - przez czas trwania postępowania pojednawczego.

Wracając więc do omawianego wyżej przykładu roszczenia ulegającego przedawnieniu w dniu 1 stycznia 2023 roku, złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej już po dniu 29 czerwca 2022 roku, spowoduje, że po zakończeniu postępowania pojednawczego przedawnienie nie będzie liczone od początku, lecz będzie biegło dalej. Wierzyciel zyska więc raptem kilka miesięcy na dochodzenie swojego roszczenia, a nie kolejne 6 lat.

Jak się przygotować?

Zgodnie z art. 8 Ustawy Nowelizującej do mediacji oraz postępowania pojednawczego wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie Ustawy Nowelizującej stosuje się przepisy dotychczasowe.

Oznacza to, że chcąc skorzystać z przepisów obowiązujących obecnie i zyskać więcej czasu na dochodzenie swojego roszczenia, warto wszcząć postępowanie pojednawcze jeszcze przed dniem 30 czerwca 2022 roku tak, aby wniosek o zawezwanie do próby ugodowej spowodował przerwanie, a nie zawieszenie, biegu przedawnienia.

[1] Ustawa o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 2459).

[2] art. 123§ 1 k.c.

[3] art. 124§ 1 k.c.

[4] Przy założeniu, że postępowanie wywołane próbą ugodową zakończy się w 2022 roku.

[5] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2021 roku, II CSKP 104/21, LEX nr 3207835.

[6] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 stycznia 2014 roku, I ACa 1194/13, LEX nr 1419154.

[7] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2018 roku, V CSK 384/17, LEX nr 2525421.

[8] Sygnatura sprawy przed Sądem Najwyższym: III CZP 43/22 (wcześniej III CZP 36/21).