Wpis do księgi wieczystej przez notariusza – szanse i obawy

Problem przewlekłości postępowań o wpis do księgi wieczystej narasta niezmiennie już od kilku lat. Czas oczekiwania na otrzymanie postanowienia o dokonaniu wpisu wydłużył się na przestani ostatnich lat od kilku miesięcy do około roku, a w wielu przypadkach trwa to jeszcze dłużej. Przyczyn takiego stanu rzeczy można niewątpliwie doszukiwać się w wejściu życie ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów czy też decyzjach władz lokalnych, w szczególności w zakresie częstej zmiany nazw ulic. Całości zdecydowanie nie pomaganie wystarczająca liczba etatów w wydziałach wieczystoksięgowych.

Ministerstwo Sprawiedliwości chce rozwiązać problem zatorów w księgach wieczystych, wobec czego prowadzone są prace nad projektem nowelizacji ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Za projekt odpowiedzialny jest wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł, który o pracach nad projektem poinformował Polską Agencję Prasową[1]. Jednym z głównych założeń planowanych zmian miałoby być umożliwienie dokonywania wpisów w księdze wieczystej bezpośrednio przez notariuszy. Notariuszom mają zostać powierzone takie wpisy do księgi wieczystej jak wyodrębnienie nowej nieruchomości lokalowej i wpis hipoteki. Jednakże nie wszyscy są jednoznacznie zadowoleni z proponowanych zmian. Pozytywne nastawienie prezentują inwestorzy oraz deweloperzy. Obawy związane z nowymi rozwiązaniami mają natomiast prawnicy, w tym notariusze.

Główną zaletą wprowadzenia omawianych zmian byłoby bez wątpienia przyśpieszenie postępowania o dokonanie wpisu w księdze wieczystej. Każdy zainteresowany złożeniem wniosku o wpis do księgi wieczystej miałby wybór – wystąpić z wnioskiem do sądu lub do notariusza. Wpis dokonany przez notariusza wywoływałby tożsame skutki jak ten dokonany przez sąd, w tym również w zakresie ochrony rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych. Szybkość dokonania takiego wpisu pozwoliłaby m.in. na uniknięcie przez zainteresowanych dodatkowych kosztów związanych z obsługą kredytu hipotecznego. Przerzucenie części obowiązków na notariuszy bezsprzecznie wpłynęłoby również na odciążenie sądów od nadmiaru postępowań.

Jako największą obawę związaną z dokonywaniem wpisów przez notariuszy wskazuje się to, że nie mają oni wglądu do akt księgi wieczystej, a opierać mieliby się wyłącznie na danych ujawnionych w księdze elektronicznej. Tym samym notariusz nie będzie miał możliwości stwierdzić ewentualnych nieprawidłowości, które mogą wynikać ze wcześniejszych wpisów. Kontrowersyjne zdaje się również rozwiązanie, zgodnie z którym notariusz sam sporządzający umowę, następnie dokonuje na jej podstawie wpisu do księgi wieczystej, tak naprawdę sam siebie kontrolując. Takie rozwiązanie stwarza ryzyko wystąpienia błędu. Nawet jeśli wpisu dokonywałby inny notariusz niż ten, który sporządzał umowę, to nie daje to gwarancji, że nie dojdzie do nieprawidłowości. Referendarz sądowy natomiast przy rozpatrywaniu wniosku bada dokumenty do niego załączone, jak również treść księgi wieczystej, łącznie z dokumentami znajdującymi się w jej aktach.

Proponowane zmiany bez wątpienia nakładają na notariuszy dużą odpowiedzialność. Przyspieszenie postępowań wieczystoksięgowych jest jak najbardziej konieczne, jednakże przy uwzględnieniu bezpieczeństwa obrotu prawnego, które w dużej mierze będzie zależało od ostatecznego kształtu przepisów.