Czy możliwe jest nabycie prawa własności nieruchomości stanowiącej las państwowy poprzez zasiedzenie?

ꟷ  O zbliżającej się uchwale Sądu Najwyższego słów kilka.

‍

Sąd Najwyższy ponownie, jednak tym razem w składzie siedmiu sędziów, zajmie się dopuszczalnością nabycia prawa własności nieruchomości stanowiącej las państwowy poprzez zasiedzenie – o czym przesądza postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2021 roku, sygn. akt: IV CSKP 120/21.

Tytułem wstępu przypomnieć należy, że zgodnie z art. 172 k.c. przesłankami nabycia własności nieruchomości poprzez zasiedzenie jest posiadanie nieruchomości w sposób samoistny – odpowiednio – przez dwadzieścia lat w dobrej wierze lub trzydzieści lat w złej wierze.

W konsekwencji, przez zasiedzenie należy rozumieć taką sytuację, w której posiadacz uzyskuje własność nieruchomości z mocy samej ustawy, w skutek długotrwałego realizowania właścicielskiego władztwa nad rzeczą, przy jednoczesnej bierności właściciela.

Od powyższej reguły przewidziane są wyjątki, gdyż istnieją pewne kategorie nieruchomości, których, pomimo spełnienia wyżej określonych przesłanek, zasiedzieć się po prostu nie da, jak np. drogi publiczne. Wyjątki te powinny być jednak sformułowane jasno, a ich interpretacja powinna być ścisła[1].

Problem, jaki powstał przy omawianej sprawie sprowadza się właśnie do tego, czy jednym z takich wyjątków – uniemożliwiających stwierdzenie zasiedzenia – jest las państwowy.

Wynika to z faktu, że zasoby naturalne (do których zalicza się lasy państwowe) stanowiące własność Skarbu Państwa nie podlegają przekształceniom własnościowym, o czym mowa w art. 2 w zw. z art. 1 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1235) (dalej jako „Ustawa Zasobowa”).

Chodzi więc o to, czy zasiedzenie nieruchomości stanowiącej las państwowy zawiera się w pojęciu „przekształceń własnościowych”, w rozumieniu art. 2 Ustawy Zasobowej. Pozytywna odpowiedź byłaby równoznaczna ze stwierdzeniem, że nie jest możliwe nabycie prawa własności nieruchomości stanowiącej las państwowy przez zasiedzenie.

Przekazanie zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Sądu Najwyższego uzasadniono w ten sposób, że co do pojęcia „przekształcenia własnościowego” współistnieje kilka możliwych wariantów interpretacji, takich jak m.in. uznanie, iż pojęcie to obejmuje zakaz wszczynania i prowadzenia procedury prywatyzacyjnej, zakaz reprywatyzacji, czy też najbardziej rygorystyczny – jako zakaz wszelkich zmian własnościowych, nie tylko na podstawie czynności prowadzących do zmiany właściciela, lecz także na podstawie innych zdarzeń prawnych. Wskazano również na potrzebę szerszego rozważenia omawianego problemu, tak na rzecz dopuszczalności, jak i niedopuszczalności nabycia lasu państwowego poprzez zasiedzenie.

Tym samym Sąd Najwyższy kolejny raz badał będzie dopuszczalność nabycia prawa własności nieruchomości stanowiącej las państwowy poprzez zasiedzenie, mimo że kwestia ta była już przedmiotem analizy Sądu Najwyższego. Wówczas wskazano, że „art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju (Dz. U. Nr 97, poz. 1051 ze zm.) nie wyłącza nabycia przez zasiedzenie nieruchomości Skarbu Państwa stanowiącej las państwowy w rozumieniu art. 1 pkt 3 tej ustawy, na zasadach określonych w art. 172 i n. k.c.”[2].

W uzasadnieniu wskazanego wyżej orzeczenia Sąd Najwyższy przedstawił rozbudowaną argumentację co do tego, że zakaz „przekształceń własnościowych”, o których mowa w art. 2 Ustawy Zasobowej, nie dotyczy nabycia prawa własności nieruchomości leśnej Skarbu Państwa w drodze zasiedzenia, bowiem zakaz taki, jeżeli miałby zostać ustanowiony, powinien w sposób wyraźny przełamywać zasadę dopuszczalności nabycia prawa własności przez zasiedzenie każdej nieruchomości. Ponadto przez pojęcie to należy rozumieć procesy transformacyjne o charakterze strukturalnym (reprywatyzację i prywatyzację), mogące zagrażać zachowaniu status quo w zakresie zasobów naturalnych istotnych dla ogółu społeczeństwa.

Pomimo powyższego, obecnie Sąd Najwyższy powziął poważne wątpliwości co do powyższego zagadnienia.

Istnieje zatem prawdopodobieństwo, że pomimo uprzednio korzystnego stanowiska Sądu Najwyższego, wyrażonego w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia z 10 maja 2019 roku, sygn. akt: I CSK 207/18, wydane zostanie kolejne rozstrzygnięcie, tym razem jednak utrudniające lub też uniemożliwiające stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie lasu Skarbu Państwa, zwłaszcza biorąc pod uwagę treść uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2021, sygn. akt: IV CSKP 120/21 o przekazaniu ww. zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Sądu Najwyższego.