Czym jest decyzja ZRID?

Powrót do listy wpisów

Z tego tekstu dowiesz się:

- czym jest decyzja ZRID,

- jaką rolę spełnia ta decyzja,

- jakie inne decyzje zastępuje,

- w jaki sposób przyznawane jest odszkodowanie,

- jakie działania może podjąć wywłaszczony.

‍

1. Informacje ogólne

Decyzja ZRID, czyli decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej jest wydawana na podstawie Ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Akt ten potocznie nazywany jest specustawądrogową. Był on wykorzystywany m.in. przy rozbudowywaniu infrastruktury drogowej na okazję organizacji przez Polskę, wspólnie z Ukrainą, Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012. Ustawa ta miała wstępnie obowiązywać do roku 2007, jednak termin ten był wielokrotnie wydłużany. Obecnie przepis zakreślający czas obowiązywania specustawy drogowej został z niej całkowicie wykreślony. Tym samym została ona stałym elementem polskiego systemu prawa i na ten moment nic nie wskazuje na to, żeby w tym zakresie miało dojść do jakichś zmian.

Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest specyficzny charakter inwestycji drogowych - szczególnie uwidaczniany w przypadku dróg krajowych i tras szybkiego ruchu. Teren inwestycji tego typu może obejmować swoim zasięgiem kilkaset kilometrów, a co za tym idzie przecinać nawet kilka tysięcy nieruchomości. Realizacja takiej inwestycji w trybie ustaw „zwykłych” byłaby długim i żmudnym procesem. Również koszty związane z uzyskaniem odpowiednich decyzji administracyjnych znacząco by wzrosły. Z tego powodu decyzja ZRID znacząco upraszcza cały proces inwestycyjno-budowlany. Dochodzi bowiem do konsolidacji postępowania administracyjnego, na skutek czego wydawana jest jedna decyzja administracyjna. W pewnym uproszczeniu decyzja ta zawiera w sobie inne decyzje, których uzyskania wymaga standardowy tryb inwestycyjno-budowlany. Będą to m.in. decyzja lokalizacyjna, decyzja wywłaszczeniowa i decyzja o pozwoleniu na budowę.

WAŻNE!

Ustalenie kwoty odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości zostanie ustalone w odrębnej decyzji.

Osoba, której nieruchomość wywłaszczono ma ograniczoną możliwość wzruszenia samej decyzji ZRID, ale może kwestionować wysokość przyznanego odszkodowania. Rozwiązanie to pozwala Inwestorowi na „wbicie pierwszej łopaty” w krótkim czasie lub zaraz po otrzymaniu tej decyzji. Samo uzyskanie decyzji również nie powinno być długotrwałym procesem– zgodnie z art. 11a ust. 3 specustawy drogowej – ZRID wydaje się w terminie 90dni od dnia złożenia wniosku. Praktyka jest jednak inna, a Inwestorzy muszą często oczekiwać x-krotności tego czasu. Przyczynia się do zwiększenia kosztów inwestycji oraz jej późniejszego oddania do użytku społeczeństwa.

2. Kto i na czyj wniosek wydaje decyzje ZRID

Zgodnie z art. 11a ust. 1 specustawy drogowej, decyzja ZRID jest wydawana przez wojewodę w odniesieniu do dróg krajowych i wojewódzkich lub przez starostę w odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych. Wnioskodawcą może być natomiast właściwy zarządca drogi. Z art. 19 Ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych wynika, że co do zasady zarządcą drogi będzie w odniesieniu do dróg:
i) krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad;

ii)wojewódzkich – zarząd województwa;

iii)powiatowych – zarząd powiatu;

iv)gminnych – wójt (burmistrz; prezydent miasta).

Od tej generalnej reguły istnieją oczywiście wyjątki, jednak w większości przypadków to właśnie te organy będą mógł wnioskować o wydanie decyzji ZRID. Oznacza to, że właściciel nieruchomości nie będzie miał bezpośredniego wpływu na wszczęcie postępowania w tej sprawie. Tym samym zarówno on sam, jak i inni zainteresowani, powinni jak najszybciej włączyć się w przebieg prac przygotowawczych nad decyzją. Daje to możliwość zgłaszania własnych uwag i pozwala podjąć próby wpłynięcia na projekt – w czym może pomóc prawnik specjalizujący się w prawie nieruchomości.

Z kwestią wnioskowania i wydawania decyzji ZRID wiąże się również pewna kontrowersja. W przypadku miast na prawach powiatu, ich prezydent pełni, w odniesieniu do dróg gminnych i powiatowych, rolę zarówno wnioskodawcy jak i organu wydającego decyzję. Jest to rozwiązanie dosyć osobliwe, ponadto powodujące obawy o nierzetelność rozpatrywania takich wniosków. W końcu czemu ktoś miałby odmawiać samemu sobie? W konsekwencji, procedura stworzona dla wielkich inwestycji drogowych jest wykorzystywana przy budowie małych odcinków miejskich. Sam wybór prostszej i szybszej procedury przez organy administracji nie powinien dziwić. Jednak pewne obawy może wywoływać niższy poziom ochrony zapewniany przez specustawę drogową. Tym niższym poziomem ochrony są objęci zarówno wywłaszczani, jak i chociażby przyroda czy ład przestrzenny – specustawa wyłącza powiem większość przepisów ustawy o ochronie przyrody i ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

3. Jak przebiega wywłaszczenie i jak chronione są osoby zamieszkujące nieruchomości objęte decyzją?

Nieruchomości objęte wywłaszczeniami przechodzą na własność Skarbu Państwa lub odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego z dniem, w którym decyzja staje się ostateczna. Zgodnie z art. 17 specustawy drogowej, organ wydający decyzję ZRID nadaje jej rygor natychmiastowej wykonalności na wniosek właściwego zarządcy drogi, jeżeli jest to uzasadnione interesem społecznym lub gospodarczym. W takim wypadku nieruchomości objęte decyzją zostają wywłaszczone z dniem doręczenia decyzji stronom, a osoby objęte wywłaszczeniem są zobowiązane do niezwłocznego opróżnienia zajmowanych lokali i pomieszczeń.

Decyzja ZRID musi określać termin wydania nieruchomości, a także jeśli to konieczne opróżnienia lokali oraz innych pomieszczeń. Termin ten płynie od momentu, w którym decyzja stała się ostateczna i nie może być krótszy od 120 dni. Jeśli decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności, a nieruchomość jest zabudowana budynkiem mieszkalnym lub na jej terenie zostały wyodrębnione lokale mieszkalne, to w momencie objęcia ich przez zarządcę drogi, musi on wskazać oraz zapewnić wywłaszczonym lokal zastępczy. Lokal ten będzie musiał zostać opróżniony przez osoby wywłaszczone najpóźniej z dniem upływu terminu wyznaczonego do wydania nieruchomości.

Przykład:

Dom Jana Kowalskiego został objęty decyzją ZRID, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Objęta tą decyzją została również nieruchomość, na której znajduje się dom Jana. Jest on więc zobowiązany do jego niezwłocznego opróżnienia. Jednak z chwilą, w której faktycznym posiadaczem nieruchomości stanie się zarządca drogi, będzie on obowiązany wskazać oraz zapewnić Janowi lokal zamienny.

Specustawadrogowa nie zawiera definicji lokalu zamiennego, dlatego należy stosować w tym zakresie definicję z art. 2 ust. 1 pkt. 6 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

4. Na jakiej podstawie przyznawane jest odszkodowanie?

Odszkodowanie ustalane jest w oparciu o operat szacunkowy sporządzony zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Wysokość odszkodowania przyznawanego za wywłaszczoną nieruchomość może być zwiększona w stosunku do jej faktycznej wartości. Będzie to miało miejsce m.in. w razie wywłaszczenia nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym lub lokalem mieszkalnym znajdującym się w budynku – odszkodowanie zostanie wtedy zwiększone o zryczałtowaną kwotę 10 000 zł. Innym przypadkiem zwiększenia wartości odszkodowania będzie sprawne wydanie nieruchomości przez jej dotychczasowego właściciela. Sytuację taką normuje art. 18ust. 1e specustawy. Jeśli wywłaszczana osoba spełni określone w nim warunki, to będzie jej przysługiwało odszkodowanie powiększone o 5%.

Przykład:

W terminie 30 dni od doręczenia mu postanowienia o nadaniu decyzji ZRID rygoru natychmiastowej wykonalności Jan Kowalski wydał swoją nieruchomość właściwemu zarządcy drogi. Przyjmijmy, że w normalnych warunkach przysługiwałoby mu za nią odszkodowanie w wysokości 1 000 000 zł. Jednak ze względu na jego sprawne zastosowanie się do decyzji, otrzyma on odszkodowanie podwyższone o 5%wartości nieruchomości – tj. w wysokości 1 050 000 zł.

Na wysokość odszkodowania wpływają również obciążenia ustanowione na nieruchomości. Zgodnie z art. 18 specustawy drogowej wysokość odszkodowania ulega pomniejszeniu o wartość ograniczonego prawa rzeczowego lub hipoteki.

Odszkodowanie przyznawane jest w odrębnej decyzji, wydawanej w terminie 30 dni od momentu, w którym decyzja ZRID stała się ostateczna. Natomiast, w przypadku, gdy decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności, decyzja ustalająca wysokość odszkodowania musi zostać wydana w terminie 60 dni od chwili tego zdarzenia. Zgodnie z art. 18 specustawy drogowej, odszkodowanie jest ustalane według stanu nieruchomości z dnia wydania decyzji przez organ I instancji oraz według jej wartości z dnia, w którym następuje ustalenie odszkodowania.

5. Podsumowanie

Podsumowując, decyzja ZRID pozwala skumulować rozstrzygnięcia różnych organów w jednym akcie administracyjnym. Prowadzi to do uproszczenia i przyspieszenia procedury, co pozwala na sprawną realizację wielkoskalowych inwestycji drogowych. Uproszczenie procedury jest korzystne dla organów państwowych planujących realizację inwestycji, jednakże z perspektywy osób wywłaszczonych procedura ZRID może wydawać się skomplikowana i niejasna. Warto z tego względu jak najszybciej skorzystać z pomocy profesjonalisty – najlepiej zadba on o uwzględnienie interesów klienta w ramach decyzji ZRID, jak i o adekwatną wysokość odszkodowania.